مبانی نظریۀ تفسیری حکیم ترمذی

از پیش گامان عرفان نظری در جهان اسلام، حکیم ترمذی است؛ محدث، فقیه، و مفسر ایرانی سدۀ سوم قمری/ نهم میلادی که در میان عامۀ مسلمانان از یک سو، با اثر مشهور حدیثی اش، نوادر الاصول، و از سوی دیگر، همچون یک صوفی و حکیم شناخته می شود. با تکیه بر آثار پرشمار باقی مانده از وی، می توان دریافت که خواسته است شیوه های سلوک معنوی رایج در ایران باستان و تمدن های همسایه را با تکیه بر منابع اسلامی، نظریه مند و بومی سازی کند. در این میان، یکی از ویژگی های بارز نظریه پردازی های عرفانی وی، استناد فراوان به قرآنکریم است؛ چنان که می توان گفت میزان تکیه اش بر قرآن،کم وبیش با میزان توجهش به روایات برابری می کند. ظاهراً اثر وی در تفسیر قرآن برجای نمانده است؛ با این حال، آثار مختلفش متضمن بحث های گستردۀ تفسیری است. مبانی نظریۀ تفسیری حکیم ترمذی، نگرش های قرآن شناختی، روشی که وی برای تفسیر قرآنپی گرفته است، نوآوری های روش شناختی و تفسیری، و تحلیل های زبان شناسانۀ او از مفردات قرآن در آثار برجای مانده اش، تاکنون کمتر کاویده شده اند. این مطالعه گامی نخست به منظور بازشناسی نظریۀ تفسیری حکیم ترمذی است و در آن، رویکرد کلی وی به تفسیر قرآن کریم و بایسته ها و روش های آن کاویده خواهد شد.